I. BIẾN ĐỘNG SỐ LƯỢNG CÁ THỂ
1. Biến động theo chu kì
- Biến động theo chu kỳ xảy ra do các yếu tố biến đổi có chu kỳ như chu kỳ ngày đêm, chu kỳ tuần trăng và hoạt động của thủy triều, chu kì mùa, chu kỳ nhiều năm.
+ Chu kì ngày đêm, phổ biến ở sinh vật phù du, như các loài tảo có số lượng cá thể tăng vào ban ngày và giảm vào ban đêm, do ban ngày tầng nước được chiếu sáng nên chúng quang hợp và sinh sản nhanh.
+ Chu kì tuần trăng và hoạt động của thủy triều, như rươi sống ở nước lợ các vùng ven biển Bắc Bộ đẻ rộ nhất vào các ngày thuộc pha trăng khuyết
+ Chu kì mùa, mùa xuân và mùa hè là thời gian thuận lợi nhất cho sinh sản và phát triển của hầu hất các loài động vật và thực vật. Như ruồi, muỗi sinh sản và phát triển nhiều nhất vào các tháng xuân hè, giảm vào các tháng mùa đông.
+ Chu kì nhiều năm, như loài chuột thảo nguyên có chu kì biến động số lượng theo chu kì từ 3 - 4 năm.
- Ví dụ: đồ thị biến động số lượng của thỏ rừng và linh miêu.
Đồ thị biến động số lượng của thỏ rừng và linh miêu
b. Biến động không theo chu kì
- Là kiểu biến động số lượng cá thể của quần thể tăng hay giảm đột ngột do điều kiện bất thường của thời tiết: lũ lụt, bão, cháy rừng, dịch bệnh, hay do hoạt động khai thác quá mức của con người.
- Ví dụ: đồ thị biến động số lượng không theo chu kì của quần thể Diệt xám ở Anh
Đồ thị biến động số lượng không theo chu kì của quần thể Diệt xám ở Anh
II.NGUYÊN NHÂN GÂY BIẾN ĐỘNG SỰ
ĐIỀU CHỈNH SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ.
1. Nguyên nhân gây biến động số
lượng cá thể của quần thể.
a. Do thay đổi của các nhân tố vô
sinh.
- Nhóm các nhân tố vô sinh tác
động trực tiếp lên sinh vật mà không phụ thuộc vào mật độ cá thể trong quần
thể.
- Các nhân tố sinh thái vô sinh
ảnh hưởng đến trạng thái sinh lí của các cá thể. Sống trong điều kiện tự nhiên
không thuận lợi, sức sinh sản của cá thể giảm, khả năng thụ tinh kém, sức sống
của con non thấp….
b. Do thay đổi của các nhân tố
hữu sinh.
- Nhóm các nhân tố hữu sinh luôn
bị chi phối(phụ thuộc )bởi mật độ cá thể của quần thể. - Sự cạnh tranh giữa các
cá thể cùng một đàn, số lượng kẻ thù,
sức sinh sản và mức độ tử vong , sự phát tán của các cá thể…ảnh hưởng rất lớn
tới sự biến động số lượng cá thể trng quần thể.
2.
Sự điều chỉnh số lượng cá thể của quần thể.
- Trong điều kiện môi trường sống thuận
lợi, nguồn thức ăn dồi dào, ít kẻ thù…mức sinh sản tăng, mức tử vong giảm, nhập
cư tăng
Số lượng cá thể của quần thể tăng
lên.
- Ngược lại, khi số lượng cá thể
tăng lên cao, nguồn sống trong môi trường trở lên thiếu hụt, cạnh tranh gay gắt
giữa các cá thể, làm mức độ tử vong tăng và mức sinh sản giảm, xuất cư tăng đến
Số lượng cá thể của quần thể lại được điều chỉnh giảm đi.
3. Trạng thái cân bằng:
- Khả năng tự điều chỉnh số lượng
cá thể khi số lượng cá thể của quần thể giảm xuống quá thấp hoặc tăng lên quá
cao, dẫn tới trạng thái cân bằng của quần thể.
- Quần thể câng bằng khi số lượng
cá thể ổn định và phù hợp với cung cấp nguồn sống của môi trường.
- Các nhân tố ảnh hưởng đến trạng thái của quần thể: nhân tố vô sinh và nhân tố hữu sinh
VIDEO BÀI GIẢNG
TRẢ LỜI CÂU HỎI
SAU SGK
Bài 4. Quần thể điều chỉnh mật độ cá thể như thế nào? Khi nào quần thể được điều chỉnh về mức cân bằng?
Trả lời:
Thấp hoặc tăng lên quá cao, các nhân tố sinh thái của môi trường hoặc có thể tác động làm giảm số cá thể của quần thể, hoặc tác động làm tăng số cá thể của quần thể
+ Trong điều kiện môi trường thuận lợi (môi trường có nguồn sống dồi dào, ít sinh vật ăn thịt,...) quần thể tăng mức sinh sản, giảm mức độ tử vong, nhiều cá thể từ nơi khác nhập cư tới sống trong quần thể,... làm cho số lượng cá thể của quần thể tăng lên nhanh chóng, đôi khi vượt hơn hẳn mức độ bình thường.
+ Khi mật độ cá thể trong quần thể tăng cao, sau một thời gian nguồn sống trở nên thiếu hụt, nơi sống chật chội,... cạnh tranh gay gắt lại diễn ra làm hạn chế gia tăng số cá thể của quần thể.
- Trạng thái cân bằng của quần thể đạt được khi quần thể có số lượng các cá thể ổn định và cân bằng với khả năng cung cấp nguồn sống-của môi trường.
Bài 5. Vì sao nói: Trong tự nhiên, quần thể sinh vật có xu hướng điều chỉnh mật độ cá thể của mình ở mức cân bằng?
Trả lời:
Trong tự nhiên, quần thể có xu hướng điều chỉnh mật độ cá thể của quần thể có mức cân bằng là do: Mật độ của quần thể có ánh hưởng tới mức độ sử dụng nguồn sống trong môi trường, tới khả năng sinh sản và tử vong của cá thể.
Khi mật độ cá thể thấp mà điều kiện sống của môi trường thuận lợi (như nguồn sống dồi dào, khí hậu phù hợp,...) số cá thể mới sinh ra tăng lên. Ngược lại, khi mật độ cá thể tăng cao dẫn tới điều kiện sống của môi trường không thuận lợi, số cá thể bị chết tăng lên.
Bài 1, 2, 3 trang 174 SGK Sinh 12
Bài 1. Nguyên nhân của những biến động số lượng cá thể của quần thể là gì?
Trả lời:
Do những thay đổi của những nhân tố sinh thái vô sinh của môi trường (ví dụ các nhân tố sinh thái khí hậu, thổ nhưỡng,...) và các nhân tố sinh thái hữu sinh trong quần thể (ví dụ nhân tố sinh thái cạnh tranh giữa các cá thể trong cùng một đàn, số lượng kẻ thù ăn thịt...).
Bài 2. Thế nào là nhân tố sinh thái phụ thuộc mật độ, nhân tố không phụ thuộc mật độ? Các nhân tố này có ảnh hưởng như thế nào tới sự biến động số lượng cá thể của quần thể?
Trả lời:
- Các nhân tố sinh thái vô sinh tác động trực tiếp và một chiều lên sinh vật mà không phụ thuộc vào mật độ cá thể trong quần thể được gọi là nhân tố sinh thái không phụ thuộc mật độ cá thể trong quần thể. Các nhân tố sinh thái vô sinh ảnh hưởng tới trạng thái sinh lí của các cá thể. Sống trong điều kiện tự nhiên không thuận lợi, mức sinh sản của cá thể giảm, khả năng thụ tinh kém, sức sống của con non thấp,..
- Các nhân tố sinh thái hữu sinh như sự cạnh tranh giữa các cá thể trong cùng một đàn, số lượng kẻ thù ăn thịt, mức sinh sản và mức độ tử vong, sự phát tán của các cá thể trong quần thể... là các yếu tố bị chi phối bởi mật độ cá thể của quần thể nên được gọi là nhân tố sinh thái phụ thuộc mật độ cá thể trong quần thể. Các nhân tố hữu sinh ảnh hưởng rất lớn tới khả năng tìm kiếm thức ăn, nơi ở, nơi đẻ trứng khả năng sinh sản và nở trứng, khả năng sống sót của con non... và do đó ảnh hưởng tới số lượng cá thể trong quần thế.
Bài 3. Những nghiên cứu về biến động số lượng cá thể có ý nghĩa như thế nà đối với sản xuất nông nghiệp và bảo vệ các loài sinh vật? Cho ví dụ minh hoạ.
Trả lời:
Những nghiên cứu về biến động số lượng cá thể có thể giúp các nhà nông nghiệp xác định đúng lịch thời vụ, để vật nuôi, cây trổng sinh trưởng trong điều kiện thích hợp nhất trong năm, nhằm đạt được năng suất cao. Đồng thời giúp các nhà bảo vệ môi trường chủ động trong việc hạn chế sự phát triển quá mức của các loài sinh vật gây hại, gây mất cân bằng sinh thái.
Zalo 
Messenger 
Youtube 
Tiktok